ن : حميد
نخست بايد بپذيريم که استقرار و نفوذ يک مذهب در ميان يک قوم ،
به صورت تدريجي است. ما نبايد به دنبال تاريخ خاص و معيني باشيم.
به نظر ميرسد از زماني که اولين ايراني به تشيع گرايش يافته تا زماني
که تشيع در ايران فراگير شد و اکثريت ايرانيان را شيعيان تشکيل دادند،
حدود ۱۰ قرن به طول انجاميده باشد.
اتفاقاتي که طي ۱۰ قرن در ايران به وقوع پيوست و باعث فراگيري تشيع
در ايران شد به اجمال عبارتند از:
۱ـ نخست آنکه «سلمان فارسی» صحابه با وفاي پيامبر و اهل بيت،
فردي ايراني و شيعي بود. در يمن نيز ايرانياني وجود داشتند که متمايل
به اهل بيت بودند. يمن توسط حضرت علي (ع) و در زمان حيات رسول اکرم
(ص) به اسلام ایمان آورد و اهل یمن از همان زمان با حضرت علي (ع)
آشنا شدند؛ در حالی که درآن دوران ساحل خليج فارس تا يمن تحت نفوذ
ايران بود.
۲ ـ خليفه دوم تبعیضهایي بين عرب و عجم قائل شد که موجب آزردگي
خاطر ايرانيان گردید. پس از کشته شدن خليفه دوم به دست یک ایرانی ،
فرزند عمربرای انتقام چند تن از ايرانيان حاضر در مدينه را به قتل رساند اما
وقتي حضرت علي(ع) به حکومت رسید اعلام کرد که بين عرب و عجم
تفاوتي نيست و عرب هيچ گونه فضلي بر عجم ندارد و اين باعث شد تا
ايرانيان به حضرت علي(ع) گرايش پيدا کنند.
۳ ـ پس از شهادت امام حسين (ع) ايرانيان متوجه شدند از اسلام دو
قرائت وجود دارد: اسلام يزيدي و اسلام حسيني. بني اميه با آن سابقه
ظلمها و اعمال تبعيضها نميتوانست در قلوب ايرانيان جايي داشته باشد
و بصورت طبيعي ايرانيان به سوي امام حسين(ع) و اهل بیت(ع) گرايش
پيدا کردند و بعدها در سقوط بني اميه بيشترين کمکها را نمودند زيرا
بني عباس با شعار حمايت از آل محمد (ص) قيام کردند.
۴ ـ در طول تاریخ، برخي از شاگردان امام جعفر صادق و ساير ائمه ـ
عليهم السلام ـ در ايران حضور يافتند و به طور گسترده مکتب اهل بيت
را تبليغ کرده و ايرانيان را به مذهب آنان دعوت ميکردند.
۵ ـ حضور امام رضا(ع) در خراسان عامل ديگري است. يکي از دلايلي
که «مأمون» ميخواست امام رضا(ع) را وليعهد کند، مقابله با عربهایي
بود که از برادرش «امين» حمايت ميکردند. تحليل وي اين بود که با
ولايتعهدي امام رضا(ع) هم ايرانيان شيعي را به سوي خود جذب خواهد
کرد و هم شيعيان عرب؛ و اين باعث تقويت قدرت وي و ضعف برادرش امين
خواهد شد.
۶ ـ بسیاری از امامزادگان از ظلم خلفای ستمگر به ايران آمدند و پراکندگي
آنان در سراسر ايران عامل ديگري در گسترش تشيع در ايران بود. همانطور
که حضور حضرت معصومه (س)در قم، حضرت شاهچراغ (ع) در شيراز
و حضرت عیدالعظیم (ع) در ری، از دلايل مهم روي آوري مردم ايران به
سمت تشيع است.
۷ ـ در عصر سلاطین شیعهی آل بويه ، موجبات تبليغ مکتب اهل بیت(ع)
بیش از پیش فراهم شد و کتابهای مهم شيعي مثل تهذيب، استبصار،
کافي و من لايحضره الفقيه در اين زمان تأليف شد. بزرگاني چون شيخ
صدوق ، شیخ مفید، شیخ طوسی، سيد مرتضي و برادرش سید
رضی توانستند در این عصر اسلام شيعي را به مردم معرفي نمايند.
۸ ـ در دوره ايلخانان، حضور علامه حلي به مدت ۱۰سال در ايران و آزادي
وي در بيان احکام و مهارت او در فقه و کلام و نيز تلاشهاي خواجه
نصير الدين طوسي عامل ديگري در اين زمينه است.
۹ ـ حلقه آخر اين جريان تاسيس دولت صفويه و اعلام تشيع به عنوان
مذهب رسمي و دعوت از علماي شيعه از سراسر جهان اسلام است.
اين همه سبب شد تا بالاخره در عصر صفويه پس از طي ۱۰ قرن، اسلام
شيعي در ايران گسترش يابد و به صورت يک مکتب و مذهب فراگير در
اين کشور معرفي شود.
:: موضوعات مرتبط: دین اسلام
